Ustanowienie prawa do działki następuje na podstawie umowy dzierżawy działkowej. Umowa ta jest podpisywana pomiędzy stowarzyszeniem ogrodowym a pełnoletnią osobą fizyczną.
Umowę można podpisać również z małżonkiem działkowca, jeżeli żąda ustanowienia prawa do działki wspólnie ze swoim współmałżonkiem. Umowa nie będzie mogła być podpisana w celu ustanowienia prawa do więcej niż jednej działki.
Przy ustanowieniu prawa do działki będzie uwzględniane m.in. miejsce zamieszkania osoby ubiegającej się o nią.

Działkowiec może przenieść na podstawie umowy prawa i obowiązki wynikające z prawa do działki na rzecz pełnoletniej osoby fizycznej (przeniesienie praw do działki). Umowę zawiera się w formie pisemnej pod rygorem nieważności, z notarialnym poświadczeniem. Skuteczność przeniesienia praw do działki będzie zależała od zatwierdzenia przez stowarzyszenie ogrodowe.
Odmowa zatwierdzenia przeniesienia praw do działki będzie mogła nastąpić z ważnych powodów.

Stowarzyszenie ogrodowe może oddać działkę w bezpłatne używanie instytucjom prowadzącym działalność społeczną, oświatową, kulturalną, wychowawczą, rehabilitacyjną, dobroczynną lub opieki społecznej.
Przez umowę dzierżawy działkowej stowarzyszenie ogrodowe zobowiąże się oddać działkowcowi działkę na czas nieoznaczony do używania i pobierania z niej pożytków, a działkowiec zobowiąże się używać działkę zgodnie z jej przeznaczeniem, przestrzegania regulaminu oraz uiszczania opłat ogrodowych.
Umowa może określać wysokość czynszu albo sposób ustalenia wysokości czynszu oraz termin jego płatności, jedynie w przypadku gdy stowarzyszenie ogrodowe ma obowiązek uiszczania na rzecz właściciela gruntu opłat z tytułu użytkowania albo użytkowania wieczystego nieruchomości zajmowanej przez rodzinne ogródki działkowe.

Umowa musi mieć formę pisemną pod rygorem nieważności. Na wniosek działkowca, dzierżawa działkowa będzie ujawniona w księdze wieczystej.

Działkowcy mają obowiązek partycypować w pokrywaniu kosztów funkcjonowania rodzinnych ogródków działkowych w częściach przypadających na jego działkę, przez uiszczanie opłat ogrodowych.
Zasady pokrywania kosztów określa statut. Na koszty funkcjonowania rodzinnych ogródków działkowych złożą się m.in. opłaty za dostawę energii elektrycznej i cieplnej, gazu i wody, w części dotyczącej terenu ogólnego i infrastruktury ogrodowej, ubezpieczenia, podatki i inne opłaty publicznoprawne. Raz w roku, nie później niż do dnia 1 lipca, stowarzyszenie ogrodowe przedstawi działkowcom informację finansową dotyczącą prowadzenia ROD za poprzedni rok.
Działkowcy mają prawo zakwestionować podwyżkę opłat ogrodowych, składając pozew do sądu o ustalenie, że podwyżka jest niesłuszna albo jest zasadna, lecz w innej wysokości.

Nasadzenia, urządzenia i obiekty znajdujące się na działce, wykonane lub nabyte ze środków finansowych działkowca stanowią jego własność.
W razie wygaśnięcia prawa do działki, działkowcowi przysługuje wynagrodzenie za znajdujące się na działce nasadzenia, urządzenia i obiekty stanowiące jego własność. Wynagrodzenie nie będzie przysługiwało za nasadzenia, urządzenia i obiekty wykonane niezgodnie z prawem.

Ustawa o rodzinnych ogrodach działkowych przyjmuje, że działką jest obszar o powierzchni, która nie przekracza 500 mkw. Na terenie działki obowiązuje zakaz zamieszkiwania oraz prowadzenia działalności gospodarczej lub innej działalności zarobkowej.
Sprawdź też: domek letniskowy – przepisy dotyczące jego budowy

Na terenie ogródka działkowego może znajdować się altana ogrodowa, rozumiana jako obiekt o powierzchni zabudowy do 35 m2 oraz o wysokości do 5 m przy dachach stromych i do 4 m przy dachach płaskich, przy czym do powierzchni zabudowy nie wlicza się tarasu, werandy lub ganku, o ile ich łączna powierzchnia nie przekracza 12 m2.
Jeżeli działkowiec wybuduje na działce altanę o wyższych parametrach lub inną niegodnie z prawem, stowarzyszenie ogrodowe zgłosi naruszenie do organu administracji. W razie stwierdzenia naruszenia, będzie można rozwiązać umowę z działkowcem.
Polecamy: Ustawa o ogrodach działkowych w pigułce

Zezwolenie na usunięcie drzew lub krzewów znajdujących się w ogródkach wydawane jest na wniosek:

• stowarzyszenia ogrodowego – w przypadku zamiaru usunięcia drzewa lub krzewu z terenu ogólnego;
• działkowca – w przypadku zamiaru usunięcia drzewa lub krzewu z działki.

Działkowcy lub osoby zainteresowane zawarciem umowy dzierżawy działkowej mogą zrzeszać się w stowarzyszeniach ogrodowych w celu zakładania i prowadzenia ogródków działkowych oraz obrony swoich interesów i reprezentacji.
Stowarzyszenie ogrodowe nie może odmówić przyjęcia w poczet członków działkowca mającego prawo do działki w rodzinnym ogrodzie działkowym prowadzonym przez to stowarzyszenie, jeżeli działkowiec odpowiada wymaganiom statutu.
Wystąpienie ze stowarzyszenia ogrodowego nie będzie mogło powodować jakichkolwiek negatywnych skutków dla działkowca i przede wszystkim nie będzie mogło prowadzić do rozwiązania umowy i pozbawienia go prawa do działki.

Wygaśnięcie praw do działki może nastąpić na skutek:

• rozwiązania umowy za zgodą obu stron albo upływu terminu wypowiedzenia;
• śmierci działkowca, o ile ustawa nie stanowi inaczej;
• likwidacji rodzinnych ogródków działkowych lub jego części, na której znajduje się działka;
• w innych przypadkach przewidzianych w ustawie.

Stowarzyszenie ogrodowe będzie mogło wypowiedzieć umowę, nie później niż na miesiąc naprzód, na koniec miesiąca kalendarzowego, jeżeli działkowiec:

• pomimo pisemnego upomnienia nadal korzysta z działki lub altany w sposób sprzeczny z przepisami ustawy lub regulaminem, niszczy infrastrukturę ogrodową albo wykracza w sposób rażący lub uporczywy przeciwko porządkowi ogrodowemu, czyniąc uciążliwym korzystanie z innych działek lub
• spóźnia się z zapłatą opłat ogrodowych lub opłat związanych z utrzymaniem działki na rzecz stowarzyszenia ogrodowego za korzystanie z działki co najmniej przez 6 miesięcy, pomimo uprzedzenia go na piśmie o zamiarze wypowiedzenia umowy i wyznaczenia dodatkowego, miesięcznego terminu do zapłaty zaległych i bieżących należności, lub
• oddał działkę lub jej część osobie trzeciej do płatnego lub bezpłatnego używania.

Działkowiec będzie miał prawo złożyć pozew o uznanie wypowiedzenia umowy za bezskuteczne albo o przywrócenie prawa do działki na poprzednich warunkach w terminie 30 dni od dnia doręczenia pisma wypowiadającego umowę. W razie ustalenia, że wypowiedzenie umowy nastąpiło z naruszeniem przepisów ustawy, sąd orzeknie o bezskuteczności wypowiedzenia, a jeżeli umowa uległa już rozwiązaniu – o przywróceniu prawa do działki na poprzednich warunkach.

Działkowcy mają prawo złożenia pozwu do sądu przeciwko stowarzyszeniu ogrodowemu o stwierdzenie nieważności regulaminu rodzinnych ogródków działkowych lub jego zmian w razie ich sprzeczności z omawianą ustawą.